Algemeen
Hoofddoel: | De provincie Utrecht versnelt de energietransitie met aandacht voor de haalbaarheid en betaalbaarheid voor alle inwoners. Het programmaplan Energietransitie 2020-2025 kent vier programmalijnen gericht op energiebesparing, duurzame opwek, innovatie en het geven van een goed voorbeeld. Door te sturen op energiebesparing en uitbreiding van productie van duurzame energie dragen we bij aan het bereiken van de doelen van het Klimaatakkoord. Met de Aanpak Inclusieve Energietransitie 2021-2025 zorgen we ervoor dat we dit op een voor alle inwoners haalbare en betaalbare manier doen. In de Omgevingsvisie is opgenomen dat de provincie Utrecht zo spoedig mogelijk en uiterlijk in 2050 CO2-neutraal wil zijn. Om dit te bewerkstelligen dient het energiesysteem (ver) vóór 2050 CO2-neutraal te zijn. In 2030 willen we dat minimaal 55% van het elektriciteitsgebruik hernieuwbaar wordt opgewekt op het eigen grondgebied. Het realiseren van deze ambitieuze doelstellingen is een gezamenlijke opgave waarvoor de inzet van de rijksoverheid, gemeenten en andere partijen uit het Klimaatakkoord randvoorwaardelijk is. Ook andere begrotingsprogramma’s dragen bij aan het verlagen van de CO2-uitstoot. Zie de klimaatparagraaf voor een overzicht van alle provinciale maatregelen. Een van de belangrijkste uitdagingen voor de energietransitie op dit moment is de netcongestie. Het aanbod van decentraal opgewekte duurzame energie door o.a. zon en wind is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Ook de vraag naar elektriciteit neemt sterk toe onder invloed van de elektrificatie (door de ambities op het gebied van verduurzaming) en de wens tot (geopolitieke) onafhankelijkheid van aardgas. De vraag naar elektriciteit en het aanbod van elektriciteit is groter dan het elektriciteitsnet aankan. Dit leidt tot file (congestie) op het stroomnet, waardoor duurzaam opgewekte stroom niet altijd aan het net kan worden teruggeleverd en grootverbruikers inmiddels al geen aansluiting meer kunnen krijgen. Dit zet diverse ambities van de provincie Utrecht op het gebied van onder andere woningbouw, bedrijven(terreinen), mobiliteit en energietransitie onder grote druk. Het Rijk en de netbeheerders hebben de provincie gevraagd om hier samen met de regio's meer (ruimtelijke) regie op te pakken. In 2024 ontwikkelen we een visie op het Utrechtse energiesysteem (Energievisie). Dit is onder andere nodig om te kunnen prioriteren bij de programmering van de energie-infrastructuur. We bouwen hierbij voort op het Nationaal Programma Energiesysteem (NPE) en gebruiken de Energievisie als bouwsteen bij de herijking van onze Omgevingsvisie. |
|---|
Beleidsmatig beeld
In maart hebben PS de leidende principes voor de Energievisie vastgesteld. Op basis van de leidende principes is een (90%) werkversie opgesteld. Deze is vrijgegeven voor interne en externe consultatie. Ook is in de eerste maanden van 2024 een plan gemaakt voor de inzet van de middelen uit het coalitieakkoord voor versnelling van de energietransitie.
Het Energie Dienstencentrum (EDC) is begin dit jaar voortvarend van start gegaan. Het is een samenwerking tussen de provincie en 22 gemeenten gericht op het verduurzamen van particuliere woningen. Er komt ook extra ondersteuning voor bedrijven die willen verduurzamen. Het Rijk heeft subsidie beschikbaar gesteld voor verduurzaming van bedrijventerreinen en voor een ontzorgingsprogramma MKB. Uit onderzoek naar de rol van de provincie bij de ontwikkeling van publieke warmtenetten, is naar voren gekomen dat gemeenten het beste geholpen zijn met een provinciaal ondersteuningsbedrijf. Naar aanleiding van dit onderzoek wordt een nadere verkenning uitgevoerd.
Er is een beleids- en toetsingskader ontwikkeld voor lokaal eigendom en participatie bij windenergieprojecten. Dit zorgt ervoor dat bij windenergieprojecten minimaal 50% lokaal eigendom het uitgangspunt is. Met dit beleidskader wordt uitvoering gegeven aan amendement 22 ‘lokaal eigendom’. In januari zijn door Gedeputeerde Staten de 27 meest kansrijke gebieden voor windenergie vastgesteld. De keuze voor deze gebieden is gemaakt op basis van een uitgebreid milieuonderzoek (planMER) en participatietraject. Gemeenten kunnen deze informatie gebruiken bij de verdere planvorming voor windenergie. De gebieden zijn ook in beeld voor provinciale projectbesluiten als bij de Tussenbalans 2 (zomer 2024) blijkt dat de RES-doelen voor grootschalige opwek van zonne- en windenergie niet gehaald worden.
In 2022 is een aanpak ontwikkeld om congestie op het hoogspanningsnet (grootverbruik) te verminderen en in de toekomst te voorkomen. Ondanks de inspanningen komen de grenzen van het stroomnet steeds meer in zicht. Na de grootschalige zon- en windprojecten
(teruglevering) en grootverbruikers (afname), dreigt ook het kleinverbruik (woningen) op een wachtlijst te komen. Om deze situatie te voorkomen is door het Rijk – in samenwerking met de partners in de Energy Board – een pakket met noodmaatregelen aangekondigd.
Voortgang in een oogopslag
Beleidsdoel - meerjarendoel | Activiteit | Planning | Budget | |
|---|---|---|---|---|
4.1 | Inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties in de provincie Utrecht gebruiken minder energie. |
|
|
|
4.1.1 | De ondersteuning van inwoners voor energiebesparing is beter (door o.a. gemeenten, woningcorporaties en Verenigingen van Eigenaren) |
|
| |
4.1.2 | Toezicht op de verplichte energiemaatregelen voor bedrijven wordt beter uitgevoerd. |
|
| |
4.1.3 | Er komt meer ondersteuning bij energiebesparing voor maatschappelijke organisaties |
|
| |
4.2 | De opwekking en beschikbaarheid van duurzame energie in de provincie Utrecht is sterk toegenomen. |
|
|
|
4.2.1 | Meer zonnepanelen op daken. |
|
| |
4.2.2 | De groei van duurzame energie wordt ruimtelijk beter mogelijk gemaakt. |
|
| |
4.2.3 | Meer inwoners doen mee en participeren in de energietransitie |
|
| |
4.2.4 | Het aandeel duurzame warmtebronnen voor de verwarming van gebouwen is groter. |
|
| |
4.2.5 | Er zijn meer publieke laadpunten voor elektrisch vervoer |
|
| |
4.2.6 | De energie-infrastructuur is beter afgestemd op vraag en aanbod van (duurzame) energie |
|
| |
4.3 | De energietransitie is haalbaar, betaalbaar en innovatief. |
|
|
|
4.3.1 | Wet- en regelgeving zijn beter afgestemd op energietransitie (lobby) |
|
| |
4.3.2 | Innovaties leveren een grotere bijdrage aan duurzame energievoorziening |
|
| |
4.3.3 | De energietransitie is beter betaalbaar voor iedereen (passende financiële instrumenten) |
|
| |
4.4 | De Provincie is een geloofwaardige partner in de energietransitie door het goede voorbeeld te geven. |
|
|
|
4.4.1 | De provincie Utrecht is een aansprekender voorbeeld van energieneutrale bedrijfsvoering en inkoop. |
|
| |
4.4.2 | De provincie Utrecht benut haar eigen mogelijkheden voor een duurzame energieopwekking beter. |
|
| |
Overzicht van baten en lasten
Beleidsdoel | Begroting voor de zomernota | Begroting voor de zomernota | Begroting voor de zomernota | Bijstellingen zomernota | Bijstellingen zomernota | Bijgestelde begroting | Bijgestelde begroting | Bijgestelde begroting | Realisatie t/m 30 april | Realisatie t/m 30 april | Realisatie t/m 30 april |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Baten | Lasten | Saldo | Baten | Lasten | Baten | Lasten | Saldo | Baten | Lasten | Saldo | |
4-1 Minder energiegebruik prov. Utrecht | -3.658 | -3.658 | 28 | -3.630 | -3.630 | -1.145 | -1.145 | ||||
4-2 Duurzame energie in prov. Utrecht | 520 | -4.952 | -4.432 | 755 | -735 | 1.275 | -5.687 | -4.412 | -1.437 | -1.437 | |
4-3 Energietransitie haal- en betaalbaar | -3.961 | -3.961 | -3.961 | -3.961 | -582 | -582 | |||||
4-4 Geloofwaardige partner energietr. | -99 | -99 | -99 | -99 | -32 | -32 | |||||
Totaal voor bestemming | 520 | -12.670 | -12.150 | 755 | -707 | 1.275 | -13.377 | -12.102 | -3.196 | -3.196 | |
Reserves | Onttrekking | Toevoeging | Saldo | Onttrekking | Toevoeging | Onttrekking | Toevoeging | Saldo | Onttrekking | Toevoeging | Saldo |
Totaal mutaties reserves | 1.564 | 1.564 | -3.000 | 1.564 | -3.000 | -1.436 | |||||
Totaal na bestemming | 2.084 | -12.670 | -10.586 | 755 | -3.707 | 2.839 | -16.377 | -13.538 | -3.196 | -3.196 |
Financieel MJO op beleidsdoel
Beleidsdoel | Bijgestelde begroting | Realisatie | Ruimte | Begroting | Begroting | Begroting |
|---|---|---|---|---|---|---|
4-1 Minder energiegebruik prov. Utrecht | -3.630 | -1.145 | -2.485 | -3.398 | -3.424 | -3.430 |
4-2 Duurzame energie in prov. Utrecht | -4.412 | -1.437 | -2.975 | -2.836 | -2.352 | -2.361 |
4-3 Energietransitie haal- en betaalbaar | -3.961 | -582 | -3.379 | -4.695 | -4.622 | -4.556 |
4-4 Geloofwaardige partner energietr. | -99 | -32 | -67 | -99 | -99 | -99 |
Totaal programma voor bestemming | -12.102 | -3.196 | -8.906 | -11.028 | -10.497 | -10.446 |
Mutaties reserves | 1.436 | 1.436 | 4.000 | 5.000 | 2.000 | |
Totaal programma nabestemming | -13.538 | -3.196 | -10.342 | -15.028 | -15.497 | -12.446 |